Ուրախ եմ, որ հարցազրույց եմ վերցրել Սոցիալ-դեմոկրատ հնչակյան կուսակցության ընկեր Եղիա Ճերեճյանի հետ,  եղել է հնչակյանների երկարամյա ղեկավարներից մեկը (Ազգի հայության պատմության մեջ առաջին հայկական քաղաքական կուսակցությունը)
եղել է կուսակցության Լիբանանի վարիչ մարմնի նախագահը, կուսակցության կեդրոնական վարչության անդամ, 1992-2009 թվականներին եղել է Լիբանանի խորհրդարանի անդամ, նաև պատմաբան է և գրող։
Ինձ վերջապես հաջողվեց հարցազրույց վերցնել Ընկերոջից Հայ ազգի Մեծ Հանրապետության մայրաքաղաք Երևանում

Եղիա Ճէրէճեան on Wikipedia

Հարց առաջին
-Պետրոս Մանուկյան
Ընկեր Ճերէճեան, Սոցիալ-Դեմոկրատ Հնչակ Կուսակցութեան գաղափարախօսութեան վերաբերեալ տարբեր տեսակէտներ կան, ոմանք զայն կը նկատեն իբրեւ միջազգային ընկերվարական կուսակցութիւն, ոմանք՝ ազգային ընկերվարական, ոմանք կը պիտակեն որպէս հայրենասէր սոցիալիստներ, ինչպէ՞ս կը բնութագրէք ու կը բնորոշէք Կուսակցութեան Սոցիալիստական ​​գաղափարախօսութիւնը: մայր կուսակցություն, Սոցիալիստական ​​ո՞ր տարբերակին է պատկանում

-Եղիա Ճերէճեան
Հնչակյան կուսակցությունը հայ սոցիալ-դեմոկրատական ​​կուսակցություն է, սա է նրա ինքնությունը բնութագրութիւնը, և եթե որևէ մեկն ուզում է այլ կերպ հասկանալ նրա ինքնությունը, պետք է պրպտի, որպեսզի ճիշտ հասկանա, նրա անունը պարզ է, և դա հայկական կուսակցություն է, քանի որ. նրա անդամները բոլորը հայ են, և նրա հետապնդած նպատակները կապված են և մտահոգում են հայ ժողովրդին ու ազգին
Իհարկե, որպես սոցիալիստական ​​կուսակցություն, նա համակրում և համերաշխ է մյուս սոցիալիստական ​​կուսակցություններին, հատկապես այն երկրներում, որտեղ առկա է հնչակյան կուսակցությունը, նույնիսկ եղել են դեպքեր, երբ կուսակցությունը դաշինքներ է կազմել և համագործակցել նման կուսակցությունների հետ այս երկրներում, բայց կուսակցությունը հայկական կուսակցություն է, այն նաև սոցիալիստական ​​կուսակցություն է

-Պետրոս Մանուկյան
Այսպիսով, կարելի՞ է ասել, որ Հնչակյան կուսակցությունը ազգային սոցիալիստական ​​կուսակցություն է

-Եղիա Ճերէճեան
Ոչ ճշգրիտ, քանի որ այս պիտակը մեզ կշփոթի Գերմանիայի նացիոնալ-սոցիալիստական ​​կուսակցության հետ, և մենք ծայրահեղ ազգայնականներ չենք և շատ հեռու ենք ֆաշիստական ​​գաղափարախոսություններից:

-Պետրոս Մանուկյան
Ուրեմն կարո՞ղ ենք նրան պիտակավորել որպես հայրենասեր սոցիալիստական ​​կուսակցություն:

-Եղիա Ճերէճեան
Նաև ոչ, հայրենասեր բառն այստեղ սուբյեկտիվ ենթակայական գնահատական ​​է, ամեն կուսակցություն իրեն համարում է հայրենասեր, մենք հայ սոցիալ-դեմոկրատական ​​կուսակցություն ենք, մեր հիմնական նպատակները ազգային հայությունն է, բայց ծայրահեղ ազգայնական չենք, ազգայնամոլ չենք
Մեր մղած ազգային-ազատագրական պայքարը համազգային նպատակ է, մեր գլխավոր առաջնահերթությունը եղել և միշտ է ազգային հայկական շահը, մեր երկու առաքելությունները միշտ զուգահեռ են ընթանում՝ ազգային-ազատագրական պայքարը և սոցիալական պայքարը՝ ազատագրել հայ աշխատավոր դասակարգին սոցիալական անարդարությունից։

Հարց երկրորդ

-Պետրոս Մանուկյան
Ընկեր Ճերէճեան, դուք մի անգամ էլ ինձ ասացիք, որ կոմունիստները պահանջում էին, որ հնչակյան կուսակցությունը հրաժարվի ազգային-ազատագրական պայքարից Արևմտյան Հայաստանի ներսում և կենտրոնանա բացառապես դասակարգային պայքարի վրա, իսկ հնչակյանները մերժեցին, կարող եք մանրամասնել:

-Եղիա Ճերէճեան
Այո, սա եղել է մի քանի անգամ, ոչ միայն մեկ անգամ
1905 թվականին բանակցություններ են տեղի ունեցել Սոցիալ-դեմոկրատ հնչակյան կուսակցության (ՍԴՀԿ) և Սոցիալ-դեմոկրատ ռուս աշխատավորական կուսակցության (ՌՍԴԿ) միջև համագործակցելու համար, այն ժամանակ ՌՍԴԿ-ն ուներ երկու թեւ՝ բոլշևիկներն ու մենշևիկները, ՍԴՀԿ-ն հանդիպեց երկու թեւերի հետ։ և յուրաքանչյուրն ուներ կազմակերպչական գործառնական կառուցվածքի իր համոզմունքը, բոլշևիկները հավատում էին մեկ կուսակցական կառույցի, ուստի ազգային սոցիալիստական ​​գաղափարախոսությամբ ցանկացած կուսակցություն պետք է լուծարվի բոլշևիկյան կուսակցությունում, մինչդեռ մենշևիկները պատրաստ էին դաշնակցայյին կապեր հաստատել այլ սոցիալիստական ​​կուսակցությունների հետ: ,
Ամենաուժեղ սոցիալիստական ​​կուսակցությունը եղել է «պունտը»՝ հրեա սոցիալիստները, որոնք հրաժարվել են միանալ ՌՍԴԿ-ին և լուծարվել դրանում։
1903 թվականին, ինչպես ասացի, ՌՍԴԿ-ն բաժանվեց բոլշևիկների և մենշևիկների, բոլշևիկները՝ Լենիսի գլխավորությամբ, կոչ արեցին ստեղծել մեկ սոցիալիստական ​​կուսակցություն՝ երկաթյա կարգապահություն, մինչդեռ մենշևիկները շարունակում էին համագործակցել սոցիալիստական ​​այլ կուսակցությունների հետ, այն ժամանակ և սկսած։ Հնչակյան կուսակցությունը հզոր ներկայություն ուներ Անդրկովկասում, բոլշևիկները պահանջում էին, որ կուսակցությունը ամբողջ կազմով միանա ՌՍԴԿ-ին, բայց ՍԴՀԿ-ն չբերի իր ազգային-ազատագրական պայքարը, բանակցությունները երկար տևեցին և ավարտվեցին անհաջողությամբ,
1905-ին Սոցիալ-դեմոկրատ հնչակյան գերագույն համաժողովի ժամանակ կուսակցությունը որոշեց, որ իր ազգային-ազատագրական պայքարը կշարունակի Արևմտյան Հայաստանում, մինչդեռ Անդրկովկասում համագործակցությունը սոցիալիստական ​​կուսակցությունների հետ, այն ժամանակ հնչակյան որոշ ճյուղեր բաժանվեցին կուսակցությունից։ Անդրկովկասից միացան ՌՍԴԿ-ին, սա այս առաջին պատմությունն է
Այն ժամանակ բոլշևիկները շատ ուրախ էին, որ հնչակյան կուսակցությունը պառակտվում  է, նրանք խրախուսում էին դա, իրենք իրենց միշտ համարում էին իսկական սոցիալիստներ, մինչդեռ հնչակյան կուսակցությունը համարում էին կեղծ սոցիալիստներ, մեզ տեսնում էին որպես ծայրահեղ ազգայնականներ, մանր բուրժուականներ,ազգայնամոլներ
1917 թվականի սեպտեմբերին, երբ Ռուսաստանում բռնկվեց հեղափոխությունը, ձևավորվեց անցումային ժամանակավոր կառավարություն, բոլշևիկները դեմ էին այդ կառավարությանը, որը ձևավորվել էր այն ուժերի կողմից, որոնք տապալեցին ռուս ցարին, բոլշևիկները երկրորդ հեղափոխություն արեցին, և ստեղծվեց երկու կառավարություն. ժամանակավոր անցումային կառավարությունը և բոլշևիկյան կառավարությունը
Հնչակյանները համերաշխ էին ժամանակավոր անցումային կառավարության հետ և ընդդիմանում ու քննադատում Լենինի քաղաքականությունը, ևս մեկ հնչակյանների մի մասը չհամաձայնեց կուսակցական քաղաքականությանը և լքեց կուսակցությունը՝ միանալով բոլշևիկներին։

Երրորդ դեպքը տեղի ունեցավ 1922 թվականին, երբ ստեղծվեց կոմունիստական ​​ինտերնացիոնալը (Commintaire) Սոցիալիստական ​​ինտերնացիոնալի դեմ հակադրվելու համար, հնչակյանները ցանկանում էին համերաշխություն հայտնել կոմունիստական ​​ինտերնացիոնալին։

Բայց Խորհրդային Միությունում և հետևաբար Խորհրդային Հայաստանում արդեն որոշում էր կայացվել մեկ կուսակցական տոտալիտար համակարգ ստեղծելու մասին, հետևաբար հնչակյան կուսակցության ջանքերն ապարդյուն անցան, հայ կոմունիստը դա տեսավ միայն որպես Հնչակյան կուսակցությանն ինքն իրեն քաշելու հնարավորություն։ -լուծարում, ինքնալուծարում
Կոմունիստը հասկացրեց, որ եթե ուզում ես միանալ կոմինտերին, պետք է լուծարվես կոմունիստական ​​կուսակցության մեջ, ապա դրանից հետո կոմունիստը իմաստ չի տեսնում մեկ երկրում երկու առանձին կոմունիստական ​​կուսակցությունների համար, հետևաբար պետք է միանաս կոմունիստական ​​կուսակցություն, ուստի գործնականում անխուսափելի էր խուսափել ինքնավերացումից և լուծարվել կոմունիստական ​​կուսակցության ներսում,
Խորհրդային Հայաստանի ներսում իսկապես դիմադրություն եղավ, բայց հնչակյան կուսակցությունը հասկացավ, որ դա անիմաստ է. Խորհրդային Միության ներսում շատ ավելի հզոր սոցիալիստական ​​կուսակցություններ չկարողացան դիմակայել կոմունիստների գերիշխող ուժին, և մենշևիկների և մյուսների նման ուժերը լուծարվեցին կոմունիստական ​​կուսակցության ներսում, և հնչակյան կուսակցությունը չկարողացավ միայնակ դիմակայել այդ ուժին:

Բայց այս պայքարը չավարտվեց Խորհրդային Հայաստանի ներսում, այն շարունակվեց նաև Միացյալ Նահանգների ներսում, որտեղ կար Ամերիկյան բանվորական կուսակցությունը, որը պարզապես կոմունիստական ​​կուսակցության օրինական ձևն էր և կոմիտեի անդամ։
Որոշ հնչակյաններ միամտորեն և լավագույն նպատակներով միացան ամերիկյան բանվորական կուսակցությանը, հետո հասկացան, որ այս կուսակցությունը բոլորովին այլ բան է, քան նրանք ակնկալում էին, դա պարզապես մի կուսակցություն է, որը կոչ է անում պրոլետարիատի միջազգային դասակարգային պայքարին,
ԱՄՆ-ում հարյուր հազարավոր հայ փախստականներ կային, բայց Ամերիկյան աշխատավորական կուսակցությունը նրանց համար ոչ մի հետաքրքրություն ու հոգատարություն չուներ, մինչդեռ Խորհրդային Հայաստանը երիտասարդ էր ու թույլ և կարիք ուներ հայկական սփյուռքի օգնությանը, հայ աշխատավոր դասակարգը գիտակցում էր այս ամենը, և ի վերջո հեռու մնաց այս կուսակցությունից,

-Պետրոս Մանուկյան
Այսպիսով, մենք կարող ենք եզրակացնել և ամփոփել, որ վեճի առանցքը Հնչակյան կուսակցության և հայ կոմունիստների, որ  հնչակյանները առաջնահերթություն էին տալիս ազգային հայ դատին, մինչդեռ հայ կոմունիստները հրաժարվում էին այս մոտեցումից։

-Եղիա Ճերէճեան
Այո, դա ճիշտ է, հնչակյան առաջնորդ Ստեփան Սաբահ Գուլյանը Խորհրդային Հայաստանի կոմունիստական առաջնորդ Ալեքսանդր Մինասիկյանին և Աշոդ Հովհաննիսյանին առաջարկեց մի բանաձև, որ հնչակյան կուսակցությունը կանգնած է և սատարում է Խորհրդային Հայաստանի Հանրապետությանը, և քանի որ Խորհրդային Հայաստանը նպաստում է միջազգային դասակարգային պայքարին. գործ ու հեղափոխություն, մենք՝ հնչակյաններս՝ սատարելով Խորհրդային Հայաստանին, նպաստում ենք բանվորական հեղափոխությանը, բայց հնչակյան կուսակցությունն իր ազգային պայքարը շարունակում է հայկական սփյուռքում, հայ կոմունիստները հրաժարվեցին այս բանաձեւից.

Առաջին մաս

Շարունակելի

Պետրոս Մանուկյան
Սոցիալ Դեմոկրատ Հնչակյան կուսակցության համակիր

Գլոբալիզմ, նեոլիբերալիզմ, լիբերալիզմ, դեմոկրատական սոցիալիզմ, Եղիա Ճերէճեան, Մաս Երրորդ

Սոցիալ Դեմոկրատիա, Դեմոկրատական Սոցիալիզմ, Լիբերալիզմ, Սոցիալ Դեմոկրատ Հնչակյան կուսակցություն - Եղիա Ճերէճեան, Մաս Երկրորդ